پسران مکران

چابهار کنارک نیکشهر

پسران مکران

چابهار کنارک نیکشهر

انواع موسیقی بلوچستان

موسیقی بلوچستان به پنج نوع متفاوت تقسیم بندی می‌شود:

 

1- نعت و غزل : همان موسیقی عرفانی بلوچستان است . ادوات اصلی در این موسیقی رباب و تنبورگ می باشد امروزه نیز استفاده می شود در این موسیقی اشعار عرفانی از مولانا ، حافظ ، جامی ، خسرو دهلوی ، شیخ عثمان مروندی معروف به قلندر لعل شهباز و اشعار عرفا و شعرای محلی سراوان که اکثرا از سادات روستاهای پیر آباد و دهک هستند ، بکار می روند از جمله خواجه مرشد ، خواجه بنی بخش و سید عبدالرئوف را با موسقی محلی  وعرفانی در ایام خاص مثلا میلاد ائمه خصوصا نیمه شعبان در مراسم مولودی می خوانند . یکی از نوازندگان رباب و خواننده مرشد محمد جان پیر آبادی است که از چهره ای جذاب و صدایی گیرا برخوردار است و در نوازندگی رباب استادی به تمام معنا است ، ولی به دلیل اعتقادات عرفانی و مذهبی اجازه ضبط صدا و تصویر را نمی‌دهد .

2- صوت و نازینک : این موسیقی عبارت است از آهنگ های شاد و نشاط انگیزی که با ترانه و آواز همراه می باشد . صوت با همراهی چند ساز که قیچک به طور مسلم جزو آنهاست اجرا میشود ، آهنگ های صوت زیاد متنوع نیست و یکنواختی آشکاری از آن احساس می شود ، اما ترانه های صوت متنوع است و پیرامون مفاهیم عاشقانه و زیبایی طبیعت و حکایت ازشور و نشاط عشق و جوانی دارد . مفاهیم آن پر معنا و بیانگر شور و حالی است که سروده طبع لطیف و شاعرانه بلوچ و انعکاس تخیلات زیبای وی و نیز عشق عمیق به ایران ووطن را ترسیم می کند . موسیقی صوت خود به آهنگ های متفاوتی تقسیم می شود از جمله آهنگ هایی که در مجالس رسمی و اعیاد و جشن ها اجرا می شوند ، اصطلاحاً شعر گفته می شوند . در این آهنگ ها مضامین ترانه ها پیرامون داستان های شورانگیز عشقی و فولکوریک بلوچستان مثل داستان هانی و شی مرید ، بی بگر و گراناز ، عزت و مهرک ، حمل و ماه گنج دور می زند در اجرای شعر سه حالت مختلف معمول است : الف- دپگال ب ـ الخان ج- زهیروگ .

 

و اما آهنگ های نازینک بر عکس آهنگ های صوت از تنوع زیادی برخوردار است . نازینک به آهنگ هایی که در مراسم عروسی نواخته می شوند ، می گویند ترانه های نازینک که در خانه داماد خوانده میشوند ، قد و قامت ، شجاعت و مردانگی داماد را می ستاید و ترانه های نازینک که در خانه عروس خوانده می شوند ، زیبایی ، نجابت و شایستگی دختر را بیان می کنند آهنگ هایی که در هنگام استحمام داماد می نوازند ((هلوهالو)) نام دارند و به آهنگ هایی که در راه می نوازند ((لارطو)) می گویند .

 

3- موسیقی حماسی : دراصطلاح محلی موسیقی پهلوانی گفته می شود . در واقع بیان تاریخ ووقایع تاریخی و حماسی بلوچستان است . بیشتر در مجالس بزرگان قوم توسط پهلوان و همراهان اجرامی شود . ساز اصلی این موسیقی تنبورگ است که عمدتا خود پهلوان می نوازد و قیچک نیز همراهی می کند اشعار بیشتر درباره داستان های حماسی مثل داستان چاکر و گهرام ، دادشاه و .. هستند در این موسیقی خواننده که معمولا تنبورگ هم می نوازد ، سازش رادر بغل می گیرد و با زبان محاوره به بیان داستان می پردازد ، این حالت را دپگال می گویند ، پهلوان در حین دپگال تنبورگ نمی‌زند ، بلکه سایر همکارانش که قیچکی حتما جزو آنهاست ، آرام آرام می نوازند . سپس آهنگ ریتمیک می شود ، خواننده تنبورگ را به صدا درمی آورد  وهمه را در هم می ریزد و شور و حالی ایجاد میشود . به این حالت ((الحان )) میگویند . پس از آن در جاهایی از شعر حماسی که مضمون غمگینی دارد و با آوازی اندوهگین شرح ماجرا دنبال می شود ، قیچکی با آهنگ های غمگین و سوزناک یعنی ((زهیروک )) پهلوان را همراهی می کند .

 

4- موسیقی درمانی : که در اصطلاح محلی به آن ((گواتی )) می گویند . برای درمان بیماری های روحی بکار می رود . بیماری باد ((گوات )) بر چند نوع است ، برای هر کدام آهنگ خاص نواخته می شود . مهمترین آنها عبارتند از : زار ، شیک ، پری . برای تشخیص نوع گوات ، اول طی مراسمی آهنگ های مختلف گواتی نواخته می شود . بسته به نوع گوات ، بیمار به یکی از آهنگ ها عکس العمل نشان داده و برای معالجه آن ، اگر از نوع زار است  وبیمار نیز مرد است ، بابا زار و اگر زن باشد ، ماما زار طی مراسمی که اغلب با موسیقی و دعاهمراه است ، گوات را از تن بیمار بیرون می راند  واگر از نوع دیگر باشد ، توسط خلیفه گواتی که تنبورگی در بغل دارد، ریتم آهنگ راتعیین می کند ، سپس قیچکی  ودیگر همراهانش آهنگ را دنبال می کنند . این آهنگ را ((مقام )) می گویند ، البته در بعضی جاها خلیفه توسط نی ریتم آهنگ را تعیین می کند  وبقیه با دست زدن و قیچک با مقام گواتی او را همراهی می کنند . اشعار این موسیقی اغلب مذهبی و در مدح خدا، رسول خدا ، پیرها و شیخ ها هستند و هر کدام از مقام های گواتی نام مخصوص به خود دارند مانند : سیمرغ ، قلندری ، قلندر ، یاهو ، یا الا هو و … خلیفه با اجرای مقام گواتی متناسب با بیماری او تا زمانی که بیمار عکس العمل نشان ندهد ادامه می دهد . هر زمان بیمار عکس العمل نشان داد که در اصطلاح محلی می گویند ، بیمار ((پُر)) شده است ، نشانه بهبودی بیمار است . در این هنگام خلیفه ، باد یا همان گوات را قسم می دهد که از سر بیمار بیرون برود ، اگر خلیفه موفق بشود ، بیمار با تکان دادن سر خود به حالت عادی برمی گردد.

 

5- موسیقی سهت : موسیقی که توسط زیور آلات زنان بلوچ نواخته می شود. هر چند تلفیق موسیقی بلوچستان با مراسم و سنن قومی باعث شده که تا این حد حفظ شود ، اما با پهنای گسترده ای که دارد ، تقسیمات فراوان و نام ها وواژه های بسیاری پدید آورده و همانند موسیقی سایر اقدام ایرانی نشانه های زیادی از فرهنگ اصیل ایرانی و باورهای اسلامی دارد که نمی تواند از نگاه هیچ پژوهشگری مخفی بماند . بنابراین با تحقیق  ومطالعه بیشتر آن به اصالت  ورموز فرهنگ پرمایه ایران پی می بریم.

 

مهندس عبدالسلام بزرگزاده – مدیر کل صنایع دستی استان

نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد