قلعه های تاریخی شهرستان چابهار

قلعه پیروز گَتْ:

  موقعیت جغرافیایى: بخش مرکزى - 5 کیلومترى شمال‏غربى چابهار - روستاى تیس

 قدمت: اشکانیان و ساسانیان

 خصوصیات معمارى:این اثر بر فراز یک تپه در وسط دره تیس واقع است ارتفاع تپه از ارتفاع دورشته کوه اطراف تپه بیشتر نیست. بلندى این محل تقریباً 1/5 تا 2 برابر ارتفاعات اطراف دره در محل روستاى تیس مى ‏باشد.  

تپه از تخته سنگهایى از جنس رسوبى و آهکى تشکیل شده است. آثارى از زراعت و آبادانى در اطراف تپه پیروزگت دیده مى ‏شود راه ورود به تپه سخت و پرخطر است. در قسمت پایین تپه و در اطراف آن آثارى از دیوارهاى سنگى بزرگ و قلوه سنگ و ساروج با قدمت خیلى زیاد دیده مى ‏شود. قسمت‏هاى متفرقى از دیوارها باقى هستند. ضخامت دیوار 2/5 تا 4 متر و ارتفاع آن در بعضى نقاط به 12 متر مى ‏رسد. بین دیوارهاى اصلى اطراف تپه دیوارهایى با ضخامت کمتر و به موازات دیوار اصلى دیده مى ‏شود که از یکدیگر 8 متر فاصله دارند و 200 متر طول دارند.

 بین دو دیوار آثارى از برج‏هاى قلعه نمایان است و هر نقطه از تپه براى تأسیسات خاصى مانند کشیک خانه، قراولخانه و حفاظت قلعه اختصاص داشته است و تنها اثرى که از آنها باقى مانده است سنگ و دیوار شکسته، ملاط، ساروج، گچ، خرده‏ هاى سفال و پى‏هاى بنا مى‏باشند. علاوه بر این دیوارهاى بزرگ و ضخیم قلعه اثر خندقى به عرض 3 متر و عمق متفاوت قبل از دیوار اصلى دیده مى ‏شود. در اطراف دژ آثارى از آب انبارها نمایان است. زیربناى قلعه در حدود 800 متر طول و عرض آن با توجه به وضع طبیعى زمین متغیر است و تقریباً بیضى شکل مى ‏باشد.

 آثارى از برجها در ضلعهاى شمالى و جنوبى دیده مى ‏شود. در قسمت ضلع شمالى دو اطاق کوچک در اندازه 3*2 متر به منظور دیده‏بانى روى یک گوشواره زمین مانند دو طبقه واقع شده ‏اند و بلندترین قسمت دژ و برج بر روى همین گوشواره است و بر اطراف اشراف دارد. در گوشه ‏هاى شرقى و غربى و در مرکز حیاط قلعه آثارى از سکوهاى بزرگ که از سنگ تراشیده ساخته شده ‏اند مشهود است و قسمتهایى که باقى مانده ‏اند نمایگر محلى براى اجتماع، عبادت یا نشستن اهل قلعه در یک مجلس بوده است. در اطراف قلعه اصلى بر روى تپه ‏هاى پراکنده آثارى نیز از تأسیسات سکونتى بصورت جدا دیده مى‏ شود که شاید محل سکونت طوایف یا خانواده ‏هاى مأموران قلعه بوده است. سنگهاى بکار رفته در بناها از نوع غیرآهکى هستند که از نقاط دیگرى به اینجا آورده شده ‏اند زیرا جنس خود تپه آهکى و سیلیسى مى‏باشد. این بنا با توجه به آثار باقى مانده مشابه بناهاى دوره پارتى (اشکانى) است اما نام پیروز، ساسانى بودن این اثر را قوت مى ‏دهد.

 قلعه بلوچ گَتْ:

 موقعیت جغرافیایى: بخش مرکزى - 5 کیلومترى شمال غربى چابهار - روستاى تیس

 خصوصیات معمارى: این قلعه برروى کوهى بلند قرار دارد از قلعه تنها دیوار قلعه و یک برج دیده‏ بانى باقى مانده است در این محل آثار دو مقبره هرمى شکل که از سنگ و ساروج ساخته شده ‏اند و از نوع مقابر اسلامى مى ‏باشند دیده مى ‏شود. آثارى از حصار و باروى قلعه در دور محوطه اصلى و اطراف دژ فوقانى نیز باقى است، چندین چاه به منظور تأمین آب موردنیاز در صخره حفر شده‏ اند. در روى قلعه آب انبارهایى از سنگ، ساروج  و گچ در درون صخره تعبیه شده است که با وسایل و ابزارى آب موردنیاز را از پاى قلعه کشیده و به داخل آب انبارهاى بالایى رسانیده ‏اند . این آب انبارها در مواقع ضرورى آب موردنیاز نیروهاى داخل قلعه را تأمین مى ‏کرده ‏اند. این قلعه داراى یک موقعیت ممتازى بوده که آب رسانى، دیدکافى به دریا و دوربودن آن از دسترس مهاجمان از خصوصیات آن بوده ‏اند.

 قلعه نوشیروان:

 موقعیت جغرافیایى: بخش دشتیارى - دهستان باهوکلات - 2 کیلومترى روستاى سنگان

 قدمت: 300سال

 خصوصیات: این قلعه بر بالاى یک کوه قرار دارد و شخصى به نام نوشیروان‏ خان از قوم گیجکى ساکن در کیچ مکران (بلوچستان پاکستان) به این منطقه مهاجرت نموده و قلعه فوق را بنا کرده است.

 قلعه باتِلْ:

 موقعیت جغرافیایى: شهرستان چابهار - بخش دشتیارى - دهستان پلان - روستاى گیتیک

 خصوصیات معمارى: این قلعه بر روى تپه ‏اى خاکى قرار دارد. لایه‏ هاى سنگى عظیمى در روى تپه نمایان است که با فرسایش خاک زیر آنها خالى شده ‏اند. آثارى از فسیل حیوانات و صدفهاى دریایى در محل دیده مى‏شود که بیانگر این است که در سالیان کهن این ناحیه جزئى از دریا بوده است. در قسمت بالاى کوه پاره‏ هایى از ظروف سفالین جلب ‏نظر مى ‏کند. آثارى از برج‏ها و باروها دیده مى ‏شوند که به مرور زمان به کلى تخریب شده ‏اند و تنها خرابه ‏هاى آنها باقى هستند. در محل آثارى از یک چاه با قطر یک متر و سى ‏سانتى ‏متر به شکل دایره دیده مى ‏شود که در دل کوه کنده شده است و از ظرافت‏هاى چاه ایجاد کنده ‏کاریهایى در بدنه چاه به منظور پایین رفتن و بالا آمدن افراد است. تقریباً چاه عمقى در حدود 40 تا 50 متر دارد. در بلندترین نقطه کوه آثارى از دیوارهاى عظیم سنگى دیده مى‏شود که قسمت پى آنها باقى مانده است و سفالهایى بصورت قطعه قطعه که داراى نقوشى هستند در این محل نیز دیده مى ‏شوند. بنا به باور مردم، این قلعه متعلق به شخصى به نام باتِل بوده است که چندین سال براین منطقه حکمرانى کرده است و این چاهها بدستور ایشان بوسیله جن‏ها ایجاد شده ‏اند زیرا فرمانبردار او بوده ‏اند. داستانهایى که مردم نقل مى ‏کنند بیشتر به افسانه نزدیک است. چیزى که عجیب مى‏ نماید این است که کوه‏هاى محل احداث قلعه به مرور زمان تخریب شده ‏اند یعنى قدمت این قلعه شاید به چند هزاره برسد و این همه عظمت در این مکان در اعتقادات مردم اثر گذاشته و نسل به نسل حقایق مربوط به آن در اثر گذشت زمان به افسانه تبدیل شده ‏اند.

 قلعه پیل‏ بَنْدْ:

 موقعیت جغرافیایى: بخش مرکزى - 5 کیلومترى شمال غربى چابهار - روستاى تیس

 قدمت: پیش از اسلام

 مشخصات: این قلعه برروى کوه پیل ‏بند قرار دارد رشته کوه پیل‏ بند در دامنه جنوبى دره تیس واقع است. آثار باروئى بزرگ در سطح زمین نزدیک به بلندترین نقطه کوه وجود دارد و به فاصله ‏هاى مختلف تأسیساتى مشاهده مى ‏شود که تخریب شده ‏اند و مصالح بکار رفته در آنها سنگ،گچ و ساروج مى ‏باشند. و بنا به باور مردم در این محل جایى مخصوص نگهدارى پیلان شاه بوده و عده ‏اى به عنوان پیلبان مأمور تربیت و نگهدارى این پیلان بوده ‏اند در نتیجه به کوه پیل‏بند معروف شده است.