به سوی چابهار

کمتر کسی است که وصف تاریخ پربار و جغرافیای چشم نواز منطقه سیستان و بلوچستان را نشنیده باشد. سرزمینی که در گذشته های دور بدلیل شرایط خاص آب و هوایی، قطب کشاورزی (معاش وقت ) کشور و حتی منطقه (پیش از تقسیمات کشوری امروزی) به شمار می رفت.

گویی گوشه ای از بهشت روی زمین آمده بود و بالندگی و زایندگی خاک آن برکتی بوده است لایزال که از سوی پروردگار به مردم این مرز و بوم هدیه شده است؛ اما طی قرون متمادی این آب و هوا دگرگون شد و رو به افول نهاده اما هنوز از طراوت آن نشانه هایی باقی است.

 بندر چابهار با مساحت یازده کیلومتر مربع و پنج هزار و 920 کیلومتر سطح آبهای ساحلی، هم عرض جغرافیای بندر میامی در شبه جزیره فلوریدای آمریکا و شرایط آب و هوایی آن نیز دقیقا مشابه این بندر است. میانگین آب و هوایی این شهر بندری 5/20 درجه سانتی گراد است و از این نظر یکی از خوش آب و هواترین بنادر جنوبی ایران به حساب می آید. به نحوی که هوای آن در تابستان ها از تهران خنک تر بوده و بسیار دلپذیر است.

خلیج ها

   چابهار علاوه بر خلیج و بندر معروف خود که به همین نام شناخته می شود، دو خلیج طبیعی دیگر نیز دارد. این خلیج ها عبارتند از «خلیج پزم» و «خلیج تنگ» که هر دو در غرب بندر اصلی چابهار واقع شده اند.

خلیج پزم:

    این خلیج در فاصله حدود 10 کیلومتری غرب خلیج چابهار و در انتهای پادگانه کنارک بزرگترین پایگاه هوایی خاورمیانه با 18 کیلومتر طول واقع شده است. شکل، موقعیت و پیکربندی خیلج پزم به طور کلی شبیه خلیج چابهار است اما اندازه آن نصف خلیج چابهار می باشد. بیشترین طول خلیج پزم 5/12 کیلومتر و آخرین نقطه ساحل آن از آبهای آزاد دریای عمان حدود 5 کیلومتر است. پادگاه کنارک در شرق و پادگانه گوردیم در غرب این خلیج واقع شده است. عمق آن کمتر از عمق خلیج چابهار است بطوری که عمق دهانه ورودی آن حدود 11 متر و عمق متوسط آن 5 متر است.

خلیج تنگ:

   این خلیج به علت پیشروی آب دریا و پست بودن ساحل و همچنین رسوباتی که به آن وارد شده است، شکل نیم دایره و نعل اسبی خود را کمابیش از دست داده است و امروز فقط قوسی از آن باقی است. این خلیج که در غرب خلیج پزم واقع است طولی حدود 20 کیلومتر و عرض حدود 5/3 کیلومتر دارد و عمق آن حدود 11 متر است. شکل کلی این خلیج تقریبا بیضی است.

 طیس

    شواهد تاریخی حاکی از آن است که تا قبل از استیلای مغول به ایران و بویژه در دوره سلجوقیان منطقه طیس یکی از بنادر تجاری برای تجارت با کشورهای هند و شمال آفریقا بوده است و جغرافیدانان اسلامی از آن به عنوان تنها بندر تجاری در طول سواحل بین هرمز در دهانه خلیج فارس و نزدیک دلتای رود سند ذکر کرده اند که صادرات مواد خام و کالاهای تولیدی آن بویژه پانیذ (نوعی شیرینی ساخته شده از شکر و روغن بادام) نقش داشته و در آنجا کاروانسرا و مسجد زیبای جامع قرار داشته است.

     با حمله مغولان به ایران و فروپاشی ساختار معیشت قومی و ناامنی که بر راههای کاروان ایجاد می گردد، تجارت پر رونق طیس نیز به مرور زمان از اهمیت می افتد. از حدود 250 سال پیش با کشف راههای جدید دریایی از اروپا به آسیا و با گسترش بی سابقه تجارت بین المللی و اهمیت یافتن سواحل دریای عمان به عنوان مدخل ورود شبه قاره هند و در شرایط فعال شدن کشتی های تجاری در عرصه تجارت بین المللی، چابهار که از موقعیت مناسب تری برای توقف کشتی های بزرگ بهره مند بوده است اهمیت بیشتری پیدا می کند و روابط تجاری وسیعی مابین ساکنان این منطقه با مناطق شرق آفریقا، کشورهای حوزه خلیج فارس و هندوستان ایجاد می کرد. در جریان جنگ ایران و عراق و غیر فعال شدن بنادر مهم کشور در کناره های خلیج فارس پیش از پیش بر اهمیت بندرچابهار افزوده شد و در مدت زمان اندکی ظرفیت بندرگاه ها به چند برابر رسید.

صنایع دستی

   مردم شهرستان چابهار به نسبت وسعت ناحیه و زیستگاه خود، آب و هوا و شرایط محیط دارای صنایع دستی گوناگون هستند. حصیربافی یکی از صنایع پردامنه مردم این شهرستان می باشد که مردان و زنان به آن اشتغال دارند و بیتشر در نقاطی مرسوم است که انبوه درختان نخل در آن وجود دارد. صنایع حصیر بافی را می توان به دو دسته تقسیم کرد: دسته اول، صنایعی که می تواند در بازارهای غیر عشایری و روستایی مبادله گردد از قبیل حصیر، سبد، کلاه و غیره و دسته دوم، شامل تولیداتی است که در زندگی عشایر و روستائیان مورد مصرف قرار می گیرد، مانند گلدان، سبد خمره ای، کیف حصیری کوچک و بزرگ و بادبزن.

وسایل زینتی

    در این منطقه انواع حلزون های دریایی با ترتیبی که بدان می دهند، در موارد مختلف جنبه تزئینی به خود می گیرند، به عنوان مثال: سنجاق های سینه یا دستبندهای زینتی برای بانوان و نوارهای مختلف برای حاشیه رختخواب ها و یا رشته هایی برای تزئین حجازها (شترها) ساخته می شود.

سوزن دوزی:

   در بلوچستان بر پیراهن زنان قطعات بسیار زیبایی دوخته می شود که همان سوزن دوزی است که در شهرستان چابهار نیز رواج دارد.

سکه دوزی:

    از بافتهای سکه دوزی شده برای پوشاندن و زینت رختخواب در اتاقها و همچنین جهت زینت برای گردن شترها در هنگام عروسی استفاده می شود. قطعات پارچه به رنگهای گوناگون را به روی یک تخته نمد به هم می پیوندند و رویه آنها را با آیینه کاری و انبوه دکمه های سفید پیراهن می آرایند و به یک لبه که در طرف پایین قرار می گیرد منگوله پشمی می آویزند.

چادر بافی:

   عشایر شهرستان چابهار، سیاه چادر یا پلاس خود را خودشان تهیه می کنند و گاهی در روستا نیز پلاس را برای دیگران می بافند.

مکان های دیدنی

    تالاب لیپار در 15 کیلومتری چابهار در مسیر جاده ساحلی چابهار - گواتر بعد از روستای دمین از مناطق دیدنی اطراف چابهار است که دارای گونه های مختلف جانوری و گیاهی و نیز محل امنی برای انواع پرندگان نظیر فلامینگو، حواصیل، تیهو، کبک، کشم، پلیکان و چنگر می باشد.

گل افشان

   پدیده ای طبیعی همچون آتشفشان است که محلی ها به آن «بولو بولو» می گویند و در مسیر جاده تنگ گالک در 20 کیلومتری روستای کهیر قرار دارد. برخلاف آتشفشان از درون آن به جای مواد مذاب و گدازه های آتش، گل نرم همراه با گاز متصاعد شده از اعماق زمین پرتاب می شود. در اطراف تپه گل افشان هیچ گونه گیاهی رشد و نمو نمی کند.

پلاژهای ساحلی

   این آلاچیق ها در کنار ساحل خلیج چابهار در مسیر جاده چابهار - کنارک در 9 کیلومتری چابهار در مسیر جاده چابهار واقع شده اند. این مکان تفریحی دارای چشم اندازهایی مانند غروب خورشید و مکانی مناسب برای شنای گردشگران می باشد و با غذا خوری و چایخانه آماده پذیرایی از مسافرین محترم است.

ساحل صخره ای

   در کنار دریای عمان و در قسمت جنوب شهرستان چابهار صخره هایی بزرگ که در اثر پیشروی آب دریا و فرسایش سنگهای رسوبی به وجود آمده است، چشم انداز زیبایی را تشکیل داده اند. این بخش از سواحل را به خصوص در هنگام غروب آفتاب، می توان به عنوان یکی از دیدنی ترین سواحل جنوبی ایران نام برد زیرا با دیواره های صخره ای و مناظر دلنشین مانند آکواریومی طبیعی با انواع ماهی ها و زمین هموار، بینندگان را به شگفتی و تحسین وا می دارد.

تمساح پوزه کوتاه

    تمساح (کرو کودیل) پوزه کوتاه برجسته ترین موجود حیات وحش ناحیه است که به طور طبیعی در این منطقه زندگی می کند. این نوع تمساح که از نادر ترین انواع تمساح در جهان است، در رودخانه  سرباز (باهوکلات) زندگی می کند. بیشتر این تمساح در برکه هایی میان راسک و باهوکلات و باتلاق های دلگان و کلانی متمرکز هستند و تنها تمساح ایران است و برای منطقه حائز ارزش توام ملی و بین المللی است. این جانور تا 4 متر نیز رشد می کند و در حدود نیمی از کل بدن آن را دم قوی این حیوان تشکیل می دهد.

منطقه مستعد چابهار، امکان آن را دارد که به صورت یکی از مناطق مهم گردشگری منطقه در آید. این هدف زمانی دست یافتنی است که ابتدا برای گردشگری داخلی امکانات مسافرتی بیشتری فراهم آید. 

محمد بلوچ زهی